Thuê & Cho Thuê Căn Hộ Quận 1 Thời Dịch Bệnh Covid (Phần 1)
Covid-19 có thể được coi như hiện tượng “thiên nga đen” của thế kỷ 21 - nó là một sự kiện bất ngờ với xác suất xuất hiện cực nhỏ, nhưng đem lại tác động cực lớn. Nhiều ngành nghề, lĩnh vực, cơ sở kinh doanh buộc phải đóng cửa, nhiều lao động bị mất việc làm, hoặc có thu nhập bị giảm sút đáng kể, và nhiều giao dịch buộc phải trì hoãn hoặc chấm dứt.
Hầu hết các hoạt động này nói chung, hoạt động thuê và cho thuê căn hộ Quận 1 nói riêng, trên thực tế thường dựa trên cơ sở quan hệ hợp đồng; do đó, làm nảy sinh nhiều vấn đề pháp lý như:
Hầu hết các hoạt động này nói chung, hoạt động thuê và cho thuê căn hộ Quận 1 nói riêng, trên thực tế thường dựa trên cơ sở quan hệ hợp đồng; do đó, làm nảy sinh nhiều vấn đề pháp lý như:
- Ảnh hưởng của covid-19 và các biện pháp can thiệp của nhà nước để kiểm soát dịch bệnh có ảnh hưởng thế nào đến việc thực hiện hợp đồng Thuê & Cho thuê Căn hộ Quận 1 của các bên?
- Liệu việc một bên không thực hiện hợp đồng Thuê & Cho thuê Căn hộ Quận 1 do đại dịch Covid-19 có dẫn đến việc họ phải chịu chế tài nhất định?
- Bên không thực hiện hợp đồng do đại dịch Covid-19 có nên được miễn trừ trách nhiệm dân sự trong hoàn cảnh này? Liệu đây có phải là căn cứ để các bên chấm dứt hợp đồng hay họ vẫn phải chịu sự ràng buộc vào quan hệ hợp đồng?
Áp dụng quy định của Bộ luật dân sự (1995, 2005), các bên giao kết hợp đồng Thuê & Cho thuê Căn hộ Quận 1 có thể áp dụng quy định về Sự kiện bất khả kháng và Sự thay đổi hoàn cảnh cơ bản để bảo vệ quyền lợi của mình.
Căn hộ Quận 1 Grand Marina Saigon - Chất lượng 5* - Thương Hiệu Marriott & JW Marriott
1. Sự kiện bất khả kháng là gì và tác động của nó đến giao kết hợp đồng thuê & cho thuê Căn hộ Quận 1
Trong pháp luật hợp đồng Việt Nam hiện đại, sự kiện bất khả kháng đã được ghi nhận ngay trong Bộ luật Dân sự (BLDS) năm 1995. Theo đó, một sự kiện được coi là sự kiện bất khả kháng theo quy định này khi hội tụ đủ các yếu tố sau:
- sự kiện xảy ra một cách khách quan
- không thể lường trước được
- không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết mà khả năng cho phép.
Xuất phát từ định nghĩa này, sự kiện bất khả kháng cần phải có những yếu tố đặc trưng sau:
- Sự kiện bất khả kháng phải là sự kiện bất ngờ khách quan đối với các bên trong quan hệ hợp đồng. Theo đó, nếu một sự kiện bất ngờ xảy ra do ý chí chủ quan hoặc do lỗi của một hay các bên, sự kiện đó không thể được coi là sự kiện bất khả kháng.
- Sự kiện bất khả kháng phải không thể khắc phục mặc dù bên có nghĩa vụ đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép. Không thể khắc phục được hiểu rằng sự kiện đã xảy ra và hậu quả của sự kiện hay sự tác động của sự kiện tới việc thực hiện hợp đồng là không thể khắc phục. Nên hiểu điều kiện này theo hướng bên có nghĩa vụ không thể tránh sự kiện diễn ra và không thể kháng cự lại sự tác động của sự kiện tới việc thực hiện nghĩa vụ.
- Sự kiện bất khả kháng là nguyên nhân trực tiếp và duy nhất dẫn tới vi phạm nghĩa vụ. Thực chất, đây không hẳn là điều kiện để xác định một sự kiện có thể được coi là bất khả kháng hay không mà là điều kiện áp dụng quy định về sự kiện bất khả kháng để bên vi phạm nghĩa vụ có thể tránh khỏi sự ràng buộc trách nhiệm. Điều kiện này trên thực tế có ý nghĩa rất quan trọng nhưng đôi khi lại bị lãng quên.
- Sự kiện bất khả kháng luôn được viện dẫn như một căn cứ miễn trách nhiệm do vi phạm nghĩa vụ.
--> Hậu quả của việc áp dụng cơ chế này là bên vi phạm nghĩa vụ hợp đồng Thuê & Cho thuê Căn hộ Quận 1 không phải chịu trách nhiệm, đặc biệt là trách nhiệm bồi thường thiệt hại.
--> Các điều khoản phạt vi phạm hợp đồng Thuê & Cho thuê Căn hộ Quận 1 cũng không thể được áp dụng bởi lẽ sự hội tụ của các yếu tố cấu thành sự kiện bất khả kháng cũng ngầm định rằng bên vi phạm không hề có lỗi.
--> Mặc dù vậy, với vai trò là một cơ chế bổ trợ trong quan hệ hợp đồng, các quy định về sự kiện bất khả kháng liên quan tới pháp luật về hợp đồng trong BLDS không mang tính bắt buộc. Điều này có nghĩa là, các bên có thể thỏa thuận bằng các điều khoản trong hợp đồng rằng, bên vi phạm nghĩa vụ vẫn phải bồi thường ngay cả trong trường hợp xảy ra sự kiện bất khả kháng, hoặc giới hạn một số sự kiện cụ thể sẽ được coi hoặc không được coi là sự kiện bất khả kháng…
2. Sự thay đổi hoàn cảnh cơ bản và tác động của nó đến giao kết hợp đồng thuê & cho thuê Căn hộ Quận 1
Hoàn cảnh thay đổi cơ bản được chính thức ghi nhận tại BLDS 2005, hình thành nên ngoại lệ thứ hai của nguyên tắc hiệu lực bất biến của hợp đồng.
- Theo Điều 420 BLDS 2005; khi xuất hiện sự thay đổi hoàn cảnh cơ bản so với hoàn cảnh xác lập hợp đồng khiến cho việc tiếp tục thực hiện hợp đồng gây nên thiệt hại nghiêm trọng thì bên có lợi ích ảnh hưởng có quyền yêu cầu bên kia đàm phán lại hợp đồng trong một thời hạn hợp lý.
- Theo điểm a khoản 1 Điều 420 BLDS năm 2015 thì hoàn cảnh có thể thay đổi do bất cứ nguyên nhân khách quan nào, loại trừ trường hợp hoàn cảnh thay đổi do ý chí hay do lỗi của một hoặc các bên giống như đối với sự kiện bất khả kháng.
- Điểm khác biệt lớn so với quy định về sự kiện bất khả kháng đó là, không giới hạn Sự thay đổi hoàn cảnh chỉ đến từ sự kiện bất ngờ. Theo đó, bất cứ sự kiện nào dẫn đến sự thay đổi hoàn cảnh, mà sự thay đổi đó không được các bên dự liệu tại thời điểm giao kết hợp đồng, cũng thuộc phạm vi áp dụng của Điều 420.
- Thông thường, sự thay đổi hoàn cảnh không thể lường trước là hậu quả của một sự kiện bất ngờ; ví dụ, dịch bệnh Covid-19 khiến cho sản xuất bị đình trệ và giá cả một số mặt hàng tăng đột biến. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, sự thay đổi hoàn cảnh đến từ những sự kiện thông thường do biến động của thị trường và sự tăng giảm của thị trường không phải là sự kiện bất ngờ trong quan hệ kinh tế. Đây chính là giả thiết tạo nên giá trị của chế định hoàn cảnh thay đổi. Khi viện dẫn Điều 420, các bên không cần phải quan tâm tới nguyên nhân dẫn đến hoàn cảnh thay đổi mà chỉ cần chứng minh rằng sự thay đổi đó không thể được dự báo trước tại thời điểm giao kết hợp đồng.
- Khoản 4 Điều 420 BLDS năm 2015 khẳng định nghĩa vụ tiếp tục thực hiện hợp đồng của các bên trong suốt quá trình đàm phán hay chờ đợi Tòa án giải quyết vụ việc, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
- Đặc trưng cốt lõi của quy định này là mặc dù hoàn cảnh đã thay đổi, khiến cho bên có nghĩa vụ nếu tiếp tục thực hiện nghĩa vụ sẽ chịu thiệt hại nghiêm trọng, nhưng việc thực hiện hợp đồng vẫn có thể thực hiện được, nhưng cũng sẽ gây thiệt hại cho bên thực hiện nghĩa vụ nếu hợp đồng Thuê & Cho thuê Căn hộ Quận 1 không được sửa đổi. Cơ chế này sẽ là một cứu cánh cho bên có nguy cơ phải chịu thiệt hại nếu tiếp tục hợp đồng bằng việc trao cho bên này quyền yêu cầu bên kia đàm phán lại hợp đồng.
- Tuy nhiên, bên không bị ảnh hưởng không có nghĩa vụ buộc phải đàm phán để đạt kết quả nhất định bởi lẽ quyền tự do hợp đồng vẫn phải được đảm bảo; có chăng, việc hợp đồng có nguy cơ bị sửa đổi hoặc chấm dứt bởi Tòa án có thể khiến cho bên không bị ảnh hưởng lo ngại và chọn giải pháp đàm phán hơn là đặt quan hệ hợp đồng Thuê & Cho thuê Căn hộ Quận 1 vào tay một bên thứ ba.
- Như vậy, sự thay đổi cơ bản của hoàn cảnh chỉ có thể được viện dẫn bởi một bên để yêu cầu bên kia đàm phán lại hợp đồng chứ không thể được viện dẫn để hoãn thực hiện nghĩa vụ và đặc biệt không phải là căn cứ để miễn trừ trách nhiệm do không thực hiện đúng nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng, do đó hậu quả của việc áp dụng các chế định này cũng khác nhau.
- Việc áp dụng chế định thay đổi hoàn cảnh có tác động trực tiếp tới nội dung và sự tồn tại của quan hệ hợp đồng do hợp đồng có thể bị sửa đổi hoặc chấm dứt.
- Quy định này không thể được viện dẫn khi đã có vi phạm nghĩa vụ nếu như các bên không có thỏa thuận khác.
3. Áp dụng Sự kiện bất khả kháng và Hoàn cảnh thay đổi cơ bản trong giao kết thuê & cho thuê Căn hộ Quận 1 khi có đại dịch Covid-19 tại Việt Nam
- Những phân tích ở trên cho thấy, chế định sự kiện bất khả kháng và hoàn cảnh thay đổi cơ bản là các chế định quan trọng và tiềm năng để điều chỉnh quan hệ hợp đồng Thuê & Cho thuê Căn hộ Quận 1 trong điều kiện đại dịch Covid-19 đang diễn ra ở Việt Nam
- Việc áp dụng hay không áp dụng chế định nào trước hết phụ thuộc vào chiến lược pháp lý của các bên, nhưng cần có sự nghiên cứu, xem xét kỹ lưỡng bản chất của nghĩa vụ phát sinh từ quan hệ hợp đồng Thuê & Cho thuê Căn hộ Quận 1 cụ thể, đối chiếu với điều kiện áp dụng và hậu quả pháp lý của hai chế định này.
- Trong các quan hệ dân sự, quan hệ thuê tài sản chịu khá nhiều ảnh hưởng do do đại dịch Covid-19 và do đó thường phát sinh tranh chấp giữa các bên về việc tiếp tục thực hiện hợp đồng, chấm dứt hợp đồng.
Từ những phân tích trên có thể khẳng định, mặc dù đại dịch Covid-19 là sự kiện bất ngờ gây ra tác động mạnh mẽ đến quan hệ hợp đồng, nhưng cũng giống như pháp luật hợp đồng ở các quốc gia khác trên thế giới, luật hợp đồng Việt Nam đã dự liệu các cơ chế pháp lý để ứng phó với sự kiện này.
Đặc biệt, bên cạnh chế định truyền thống sự kiện bất khả kháng, BLDS năm 2015 đã lần đầu tiên pháp điển hóa học thuyết hoàn cảnh thay đổi cơ bản như là ngoại lệ lớn thứ hai của nguyên tắc pacta sunt servenda. Đây có thể coi là sự bổ sung cần thiết cho chế định sự kiện bất khả kháng nhằm thiết lập một khuôn khổ pháp lý hiệu quả, linh hoạt và công bằng hơn để đối phó với tác động của các sự kiện xảy ra một cách khách quan, bất ngờ, không lường trước được đối với các quan hệ hợp đồng.
Mặc dù vậy, việc áp dụng một chế định còn tương đối mới lạ trong bối cảnh pháp lý Việt Nam như chế định về hoàn cảnh thay đổi cơ bản chắc chắn sẽ đặt ra một số thách thức cho các Tòa án.
Như đã phân tích, Điều 420 BLDS năm 2015 vẫn để lại một số lỗ hổng cần được giải thích và những khoảng trống này chỉ có thể được bổ sung, hoàn thiện bằng sự phát triển của án lệ trong tương lai. Bên cạnh đó, thiết nghĩ, trong khi chờ đợi câu trả lời từ phía án lệ thì các bên nên tìm một giải pháp an toàn bằng cách xây dựng các điều khoản cụ thể trong hợp đồng Thuê & Cho thuê Căn hộ Quận 1 để phản ứng với sự tác động của sự kiện bất ngờ như Covid-19 đến quan hệ hợp đồng giữa các bên
Nguồn: Ấn phẩm Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số 13 (437), tháng 7/2021.
TS Đỗ Giang Nam - Khoa Luật Đại học quốc gia Hà Nội
TRẦN QUANG CƯỜNG - NCS. GV. Đại học Paris 10, Pháp
CÁC TIN TỨC KHÁC
- NHẬN BẢNG GIÁ
- ĐẶT LỊCH XEM NHÀ
- HỖ TRỢ 24/7 (MIỄN PHÍ)